Na jaren Britse erkenning voor de Poolse bijdrage bij Driel en Oosterbeek

In de marge van de ontmoeting tussen de Britse premier Starmer en de Poolse premier Tusk op 17 januari 2025 in Warschau verscheen een voor vele onopvallende mededeling: Er is geen verschil van inzicht meer over de rol van de Polen in september 1944. Na ruim 80 jaar is er de Britse erkenning.

De ontmoeting

De aanleiding van de ontmoeting tussen beide premiers was de versterking van de samenwerking tussen beiden landen, zowel op economisch als defensie gebied. Dit laatste uiteraard tegen de achtergrond van de strijd in Oekraïne, die beide landen steunen, maar ook de gedeelde zorg over de veiligheid in de Baltische Zee.

In de persconferentie memoreerde de Britse premier kort de rol van Poolse piloten tijdens de Slag om Engeland en het verblijf van de Poolse regering in ballingschap in het VK maar de bijdrage van de para’s bleef hier nog onbenoemd.

Wel verscheen diezelfde dag op de site van de Poolse premier een gezamenlijke verklaring over de bijeenkomst met daarin de volgende passage:

Szefowie rządów omówili kwestie historyczne. Perspektywy Polski i Wielkiej Brytanii w stosunku do udziału 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskiego w Operacji Market-Garden stały się zbieżne.

„Generał Sosabowski doczekał się pełnego uznania. Cieszę się, że te różne interpretacje historyczne przestały już nas niepokoić”

– podziękował brytyjskiemu Premierowi Donald Tusk.

Of:

“De regeringsleiders bespraken historische kwesties. De perspectieven van Polen en het Verenigd Koninkrijk met betrekking tot de deelname van de 1ste (Poolse) Onafhankelijke Parachutistenbrigade onder leiding van generaal Stanisław Sosabowski aan de operatie Market-Garden kwamen met elkaar overeen.

“Generaal Sosabowski heeft de volledige erkenning gekregen. Ik ben blij dat deze verschillende historische interpretaties ons niet langer verontrusten,” bedankte de Poolse premier Donald Tusk de Britse premier.”

Op de 22ste bracht de Britse ambassade een verklaring naar buiten:

Last September, the British Embassy in The Hague commemorated the 80th anniversary of Operation Market Garden and the Battle of Arnhem in the Netherlands when British airborne forces, alongside our Allies, including the 1st Polish Independent Parachute Brigade under the command of General Sosabowski, fought side by side for our freedom.

On this 80th anniversary, the UK government has conveyed to the Polish authorities and to the last surviving Polish veteran of the battle, Mr Bolek Ostrowski, its gratitude, appreciation and recognition of the courage and commitment shown by Polish forces in and around Driel and Oosterbeek in September 1944. This includes helping many British airborne forces withdraw across the river when it was clear that the Allies would be unable to take the Bridge at Arnhem.

We will forever be grateful.

Eerherstel voor de Polen

Het verschil in perspectief waarnaar de verklaring van Tusk verwijst, duidt op het verwijt van Britse generaals Montgomery en Browning dat het gebrek aan inzet van de Polen en de halsstarrige opstelling van hun generaal Sosabowski de reden was dat de brug bij Arnhem ‘een brug te ver’ bleek tijdens de septemberdagen van 1944. Iets wat geheel onterecht was.

Een opstelling die zelfs leidde tot ontslag van generaal Sosabowski. Eerherstel vanuit Nederland volgde in 2006. Vanuit de Britse veteranen volgde een monument voor de generaal in Driel maar een officiële erkenning van de Britse regering bleef achterwege tot nu dus.

Brief voor de laatst levende veteraan

Voor dit eerherstel hebben velen zich ingezet en niet de laatste plaats de Stichting Driel-Polen en Cora en Arno Baltussen. Deze laatste deed bij de herdenking in september nog een emotionele oproep aan de Britse premier om niet te lang te wachten met het eerherstel omdat dit dan nog op tijd kan zijn voor de laatste nog levende Poolse veteraan, Bolesław Ostrowski.

Deze oproep heeft dus zijn effect gehad en zo heeft Ostrowski inmiddels een persoonlijke brief gehad leren we uit het persbericht van de stichting. Een pluim hiermee voor de niet aflatende inzet van de stichting en in het bijzonder de (inmiddels voormalige) voorzitter Arno Baltussen.

De foto toont Sosabowski klaar voor vertrek naar Driel in september 1944

Herdenking Driel: Inzet voor vrijheid blijft actueel en verdient altijd erkenning

Op zaterdag 21 september werd in Driel de inzet van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade herdacht. Behalve dat het op de dag (en bijna tijdstip) exact 80 jaar geleden was dat de Polen bij Driel landde werd het in meerdere opzichten een indrukwekkende herdenking.

Erkenning voor inzet

De eerste spreker was scheidend voorzitter Arno Baltussen. Na het eerherstel van de Brigade en Generaal Sosabowski in Nederland in 2006 zet hij zich al jaren in voor officieel excuus van de Britse regering. Immers kort na de Operatie Market Garden kreeg generaal Sosabowski de schuld van het niet slagen van de operatie. In bredere zin liet de Britse regering de Polen na de oorlog aan hun lot over en mochten ze als een van de weinige geallieerden niet meedoen aan de overwinningsparade in London in de zomer van 1946.

In een bij vlagen emotioneel betoog riep de heer Baltussen de Britse premier Keir Starmer op om dit onrecht ongedaan te maken. Het is in de woorden van scheidend voorzitter Baltussen nog niet te laat nu er nog een veteraan in leven is, Bolek Ostrowski (105) in Toronto, Canada.

Hij (Bolek) benadrukte dat het altijd waard is om te vechten voor de anders vrijheid. En hij zou het zo weer doen. Het is het waard om te vechten voor andermans vrijheid ook als je het zelf niet hebt ervaren.

Die waarde van vrijheid wilden wij in Driel omarmen. […]

Tot op de dag van vandaag heeft de Britse regering de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade niet officieel erkend.

Inzet voor vrijheid verdient altijd erkenning en waardering. Inzet voor vrijheid is altijd goed en kan nooit worden bestempeld als “schuldig aan verlies”. Inzet voor vrijheid is altijd winst.

Dit is ook wat de Britse veteranen die in Arnhem vochten altijd hebben gezegd. Als teken van hun dankbaarheid sponsorden zij een monument en plaquette op het Polenplein in Driel, ter ere van generaal Sosabowski.

Op deze manier hebben zij hun erkenning al laten blijken, maar de formele erkenning van de Britse regering zou ook zeer op prijs worden gesteld.

Inzet voor vrijheid moet gepaard gaan met erkenning. Erkenning drukt waardering en aandacht uit en leidt uiteindelijk tot motivatie. Dit zijn we verschuldigd aan Bolek en alle veteranen die voor onze vrijheid hebben gevochten – om generaties te motiveren in hun voetsporen te treden en zich in te zetten voor vrijheid. Vrijheid bestaat alleen als iedereen zijn plicht vervult om zich in te zetten voor vrijheid. […]

Daarom herhaal ik mijn oproep aan de Britse premier: […] Het eerherstel kan nog plaatsvinden zolang Bolek onder ons is. Gezien Boleks leeftijd is er geen tijd te verliezen. Er is nog steeds kans om de laatste Poolse veteraan in de ogen te kijken en die veelbetekenende woorden te zeggen:

“Dank je, dank dat jullie voor onze vrijheid hebben gevochten.”.

Met dit pleidooi zette Arno Baltussen kracht bij aan de brief met deze oproep die de Britse premier eerder al ontving van de stichting in samenwerking met de burgemeesters uit de Airborne Region.

Burgemeester Patricia Hoytink-Roubos

Wat wordt onze inzet?

Een van die burgemeesters, burgemeester Patricia Hoytink-Roubos van Overbetuwe vertelde twee persoonlijke verhalen van Poolse militairen, Jozef Pietryga en Bazyli Lincewicz. Ze riep de aanwezigen op om na te denken wat onze nalatenschap zou kunnen zijn:

Na tachtig jaar is de onvoorwaardelijke en moedige inzet van mannen als Jozef Pietryga en Bazyli Lincewicz en al die anderen nog altijd een voorbeeld.
En het houdt ons een spiegel voor.
Welke afdruk willen wij achterlaten voor onze kinderen?
Zijn we bereid om te vechten voor iets dat groter is dan onszelf?
Om daar een offer voor te brengen?

Ook vandaag is dit hard nodig.
We zien dat oorlog dichterbij is gekomen.
Letterlijk, door de strijd in Oekraïne.

Maar ook als ik kijk naar ons eigen land, dan lijken de omstandigheden een beetje op die in de jaren ’20 van de vorige eeuw.

Ook toen was er polarisatie, antisemitisme, onzekerheid en instabiliteit.
Dat zorgde voor een vruchtbare bodem voor het gedachtegoed van de nazi’s.

Laat vandaag de uitkomst niet hetzelfde zijn.
Laten we met elkaar de geschiedenis ongelijk bewijzen.
Laten we zie dat het wél anders kan, ook al is de situatie vergelijkbaar met toen.

Bijdragen van de premiers

De herdenking zou worden bijgewoond door de premier van Polen, Donald Tusk en Nederland, Dick Schoof. Met het hoogwater in Polen liet de Poolse premier zich vertegenwoordigen door de minister van veteranen zaken die een brief van Tusk voorlas.

Premier Schoof

De Nederlandse premier gebruikt ook de inzet van de Polen om de link te leggen naar de actualiteit en onze rol daarin:

Laten wij vandaag hun voorbeeld als een opdracht beschouwen.
De opdracht om in het hier nu pal te staan voor de vrijheid en de waarden die tachtig jaar geleden met zoveel overgave en vastberadenheid zijn bevochten.
Voor generaties daarna is ‘oorlog’ lange tijd een woord van ver weg geweest.
Een woord van vroeger.
Iets uit een voltooid verleden tijd.
Althans, dat hebben we onszelf en elkaar lang kunnen vertellen.

Maar sinds de Russische inval in Oekraïne weten we beter. […]

In Polen, het land van een van onze bevrijders, wordt dat nog directer gevoeld dan hier. Daarom is het zo belangrijk dat Polen, Nederland en andere landen elkaar vasthouden en steunen, in de NAVO en Europa.
Daarom is het zo belangrijk dat we één lijn trekken tegen agressie en onrechtstatelijkheid.
En dat we daarin onverzettelijk en onvermoeibaar zijn.
Het moet.
Het moet, omdat het alternatief ondenkbaar is.

In zijn brief sprak premier Tusk juist dank uit naar het Nederlandse volk voor de wijze waarop zij al die jaren de Poolse inzet herdenken en zich inzetten voor het eerherstel:

Ik heb al gezegd dat we dankbaar zijn voor de attente herinnering aan de Poolse brigade en haar generaal. In het bijzonder wil ik u bedanken voor uw inspanningen om de Polen die bij Arnhem hebben gevochten te eren, wat ertoe heeft geleid dat Koningin Beatrix in 2006 de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade de hoogste militaire onderscheiding van het Koninkrijk der Nederlanden, de Militaire Willemsorde, heeft toegekend en generaal Sosabowski de Bronzen Leeuw Medaille.
Maar er is nog een reden om onze dankbaarheid te betuigen. Ik denk hierbij aan het initiatief om de bijdrage van Poolse parachutisten aan operatie ‘Market Garden’ te erkennen en hun militaire daad te waarderen. Een brief met een dergelijke oproep werd begin juli naar de regering van het Verenigd Koninkrijk gestuurd. De burgemeesters van Nederlandse steden ondertekenden de oproep in groten getale.

Vandaag en de nalatenschap

Wij hopen dat de inzet van de Polen inderdaad doorklinkt in acties vandaag de dag. Of onze nalatenschap nu is het trekken van een lijn tegen agressie en onrechtstatelijkheid, het in herinnering blijven roepen van de rol van de Polen of het daadwerkelijke eerherstel door de Britse regering. We hopen bovenal dat daarmee de inzet van Bolek en alle andere niet te vergeefs was en dat hij nog getuige mag zijn van het eerherstel.

Herdenking terugkijken?

De herdenking is terug te zien op YouTube (zie hieronder). Vooraf was nog een kort vraaggesprek over de historische context. Wilt u die ook terugzien? Ga dan naar het verslag op de site van Omroep Gelderland.

Toespraken

De volledige toespraken zijn na te lezen op de site van de Stichting Driel Polen

Openingstoespraak voorzitter Stichting Driel-Polen A.J.M. Baltussen
Toespraak burgemeester P. Hoytink-Roubos
Toespraak minister-president D. Schoof
Brief minister-president D. Tusk

“VOOR UW VRIJHEID EN DE ONZE” – Poolse offers voor de vrijheid

“VOOR UW VRIJHEID EN DE ONZE” – DE POOLSE SLACHTOFFERS VAN DE STRIJD IN NEDERLAND

Onder deze titel schreven we samen met de Stichting Driel-Polen een artikel. Dit artikel is geplaatst in het magazine van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum. Het artikel sluit naadloos aan bij de lezing die we samen verzorgen op zaterdag 30 maart.

Voor de lezers van dit magazine is de Poolse strijd in Nederland onlosmakelijk verbonden met de septemberdagen van 1944. Ook het Poolse aandeel in de bevrijding van het zuidwesten en noordoosten van ons land is redelijk bekend. Onderbelichter is de rol van Poolse piloten en verzetsstrijders. Tijd om eens wat licht te werpen op de offers die werden gebracht, met speciale aandacht voor de Slag om Arnhem.

Het artikel is in PDF te lezen op Polen in Beeld. Bij het artikel namen we op deze site ondersteunende informatie op.

Foto boven dit bericht: © IWM (CH 3014)
The new Polish Air Force standard was made by women and their families in Wilno (Vilnius) in Poland, then under the Soviet occupation, and was smuggled to Sweden by Japanese diplomats from where it eventually reached Britain in March 1941.

Lichtjes op Poolse graven

Het zal u mogelijk opvallen als u Poose oorlogsgraven bezoekt dat heel vaak een kaarsje brand op het graf. Of dat er een inmiddels uitgebrand lichtje bijstaat. Zo ook de foto van het graf van Bankowski op Jonkerbos bij Nijmegen (zie foto) Dit heeft natuurlijk te maken met de overwegend katholieke achtergrond van de Polen. Het branden van een kaarsje is daar heel gebruikelijk en dat zie je in Nederland terug bij de Poolse graven.

De katholieke feestdag ‘Aller Heiligen’ is een belangrijke feestdag voor veel Polen. Een traditie op deze dag is om een kaarsje op te steken op het graf van een dierbare. In Polen betekent dit dat het op de avond van Aller Heiligen heel druk is op begraafplaatsen. Bovendien reizen veel Polen af naar hun geboortedorp.

Dat betekent dat op die dagen bij nagenoeg alle graven wel kaarsen branden en ook dit zien we steeds meer terug in Nederland. Wees niet verbaasd als u op de avond van 1 november opeens bij alle Poolse graven lichtjes ziet branden. Zo gaan nazaten, immigranten en andere betrokken op deze dag naar de Poolse graven in Nederland om daar een lichtje op te steken.

Bijvoorbeeld op de graven bij de bevrijders die vochten bij Oosterbeek en Driel en die liggen op de oorlogsbegraafplaats van Oosterbeek. Gelegen in de bossen creëert dit een hele aparte ervaring.

Onze tip is om tegen het vallen van de avond langs te gaan bij een van de begraafplaatsen bij u in de buurt om dit te aanschouwen.

Tadeusz Micikiuk begraven in Newcastle

Terwijl we hard werken aan de techniek en vormgeving hebben we een klein resultaatje geboekt.

Op 20 september pleegde een van de Poolse militairen, Tadeusz Micikiuk, op het vliegveld zelfmoord toen het vertrek naar Nederland werd uitgesteld. Omdat hij niet omkwam in Nederland wordt hij niet vermeld op MarketGarden.com. Toch kan ook hij gezien worden als een direct slachtoffer van de operatie.

Op de versies van de ‘Roll of Honour’ die we kregen is hij (nog) niet opgenomen en bij de informatie die we kregen staat dat de locatie van zijn graf onbekend is. Niets is minder waar. Hij ligt begraven in Newcastle. Weliswaar niet gesneuveld of begraven in Nederland maar toch bijvangst van dit project ide we uiteraard met de Stichting Driel Polen hebben gedeeld.

We kamen de locatie op het spoor dankzij een publicatie in Military Physician, een kwartaal uitgave van Section of Military Physicians at the Polish Medical Society. Hierin worden vier slachtoffers beschreven, Micikiuk die dus zelfmoord pleegde in het VK, korporaal Tomasz Barkiet die zelfmoord pleegde aan de oever van de Rijn en nog twee die met mentale klachten werden opgenomen. Zie pag 87 en 88 van deze publicatie.

Voor het verhaal over die 20ste september lees: https://www.poleninbeeld.nl/…/20-september-1944…/