Bernard Grabowski

De foto van het graf in Atleveer maakten we tijdens ons bezoek aan Stadskanaal, waar we bij de presentatie waren van ‘Poolse strijders over de Hondsrug‘. In reactie op een Facebookpost over het boek waarin de dood van Grabowski ook wordt beschreven ontvingen we onderstaande krantenknipsel over de zoektocht van kameraden van Grabowski.

De dood van Grabowski

Dezelfde Barcz komt ook aan het woord in een uitgebreid krantenartikel uit 1977 (via Delpher) waarin de Poolse inzet bij de bevrijding van de gemeente Onstwedde wordt beschreven. Daarin staat ook de toedracht van de dood Grabowski:

Het komt inderdaad tot een treffen, eigenlijk het enige van betekenis in de gemeente Onstwedde. Er vallen tal van doden, de meesten Duitsers, maar ook twee inwoners en de al genoemde Bernard Grabowski.

De Polen leverden strijd tegen eenheden van het Marinefestungsbataillon 359, een samengeraapt groepje, slecht bewapend en zich als matrozen niet op hun gemak voelend in de landoorlog. Hans Onder’. water: „Maar Befehl ist Befehl. Ondanks een chronisch gebrek aan zware wapens zullen zij trachten hun opdracht naar behoren uit te voeren”. De groep — wetend dat een gevecht onvermijdelijk is — graaft zich in en verschanst zich in enkele huizen, waaruit de bewoners worden verwijderd.

Na inleidende schermutselingen — die desondanks slachtoffers eisen onder de burgerbevolking in Alteveer — ontstaat bij de boerderij van Geert Prins en tussen een tweetal nabijgelegen huizen een hevig vuurgevecht. ~De groep van Quenstedt (de Duitse officier) ziet hoe de tegenstanders door het veld trachten de stelling te omsingelen.

Stanislaw Barcz, een veteraan in de compagnie, ziet hoe zijn kameraad Bernard Grabowski de boerderij van Prins probeert te naderen. De tanks openen het vuur op de boerderij. Snel beginnen de vlammen langs het dak omhoog te kruipen. De Duitsers moeten nu, om niet levend te verbranden, het huis verlaten.

Sluipend nadert Grabowski het erf. Stanislaw Barcz ligt in dekking, niet ver van de hoeve vandaan, ziet tot zijn ontzetting hoe — onbemerkt door Bernard — een karabijn door een van de kleine stalramen wordt gestoken. Hoewel hij hem nog toeschreeuwt in dekking te gaan, is het voor de jonge Pool te laat. Een schot weerklinkt, dodelijk getroffen valt Bernhard Grabowski neer”. Het gevecht gaat echter door tot de nog niet gedode Duitsers zich overgeven. Dan is de bevrijding van Tange Alteveer een feit.

Nieuwsblad van het Noorden – 16-04-1977 – pag 34

Graf Grabowski aanleiding voor boek

Een jaar eerder (op 01-03-1976) is in datzelfde Nieuwsblad van het Noorden te lezen hoe het graf van Grabowski aanleiding was voor de auteur Hans Onderwater om zich te verdiepen in de geschiedenis van het dorp.

Bij de beeldbank WO2 is een foto te vinden van Duitse krijgsgevangenen met hun Poolse escorte bij Onstwedde. Een tweede foto toont Poolse troepen in Onstwedde in het straatbeeld. Een derde foto toont Polen die met burgers poseren voor hun tank.