Stanisław Jan Litak

© Polish Wargraves

De Mustang Mk III FX 925, code SZ-U, van Kitak crasht door motorproblemen volgens het loss register. Deze vermeld ook dat de vlieger zich met zijn parachute heeft proberen te redden.

De locatie is overgenomen van Traces of War. Daarop is ook een foto te vinden van het in 2025 onthulde monumentje.

Monument

Op 4 mei 2025 is ter herinnering van de piloot een klein monumentje onthuld vlak bij de crashsite op de Zilverschoonbeek ter hoogte van nummer 22. Naar aanleiding van deze onthulling verscheen in de lokale media enkele berichten. bijvoorbeeld op helmondnu.nl, het Eindhovens Dagblad en het AD.

In deze laatste staat extra informatie over de dood van de piloot. De motorproblemen zouden zijn ontstaat doordat het vliegtuig geraakt wordt tijdens de escorte van bommenwerpers op weg naar een cokesfabriek in Gelsenkirchen. Als de piloot wil landen op het in 1944 aangelegde vliegveld Rijpelberg krijgt hij geen toestemming uit angst voor een crash. Litak besluit om te springen maar zijn parachute gaat niet open.

Volgens de verschillende berichten doorloopt de in Oswiecim geboren piloot de luchtvaartschool die hij mei 1938 afrondt. Na de Duitse inval van 1939 weet hij te vluchten naar Frankrijk en vervolgens Groot Brittannië. Litak komt in actie bij 58 gevechtsmissies en 40 zogenoemde operationele missies, een totaal van 98 missies totdat het twee maanden voor het einde van de oorlog misgaat en hij omkomt hier in Nederland.

Traces of War meldt de volgende details van zijn carriere:

• 1938: Poolse Luchtmacht;
• 21 januari 1941: No. 15 Elementary Flying Training School, Carlisle;
• 24 mei 1941: No. 8 Service Flying Training School, Montrose;
• 24 maart 1942: No. 58 Operational Training Unit, Grangemouth;
• 27 mei 1942: No. 316 (Warsaw) Squadron;
• 2 augustus 1944: No. 1 RAF Delivery Flight, Croydon;
• 28 oktober 1944: No. 316 (Warsaw) Squadron. 

De Poolse website polishairforce.pl bevat een langer relaas van zijn carriere. Daaruit blijkt dat hij ondanks de 58 gevechtsmissies slecht twee gedeelde overwinningen op zijn naam had staan, namelijk 2 keer een V1.

Bij de verschillende berichten wordt gebruik gemaakt van onderstaande foto waarbij de piloot te zien is, leunend tegen de staart van een Spitfire. Dit beeld komt vermoedelijk uit 1942.

In het archief van het IWM zijn verschillende films te vinden met beelden van ‘gun camera’s’. Onderstaande still komt uit de film met archiefnummer CGC 1401~1500.

Vanaf 2:25 zijn eerste verschillende beelden te zien van het Poolse 317 squadron en daarna van het 316 squadron. De beelden van Litak zijn te zien op tijdcode 5:11. Helaas zijn die beelden niet heel duidelijk.

In een andere film (archiefnummer CGE 6517-7060) zitten beelden van Litak gefilmd vanuit een Mustang bij aanvallen op V1’s in de zomer van 1944, tijdcode 59:56. Te zien is hoe Litak vuurt op een schim in de verte.

In een derde film zijn ook nog beelden van zijn gun camera opgenomen uit 1943 vurend op een Fw190 vanaf tijdcode 36:16:

In Groot Brittannië is – afgaande op onderstaande foto in het archief van het IWM – zijn naam terug te vinden op een stenenlijst in Goosnargh, Lancashire.

Bron van de foto litak bij Spitfire: Mark Gorton
Insignia van 316 Squoadron: By Voytek S - Own work based on jpg version, Public Domain